Śląskie/ W środę 45. rocznica podpisania Porozumienia Jastrzębskiego

W najbliższa środę minie 45. rocznica podpisania Porozumienia Jastrzębskiego. Umowa z 3 września 1980 r. była trzecim, po gdańskim i szczecińskim, dokumentem podpisanym latem 1980 po strajkach i negocjacjach między władzami PRL a robotnikami.

Masowe strajki na Śląsku, których efektem były ustalenia zawarte w Jastrzębiu, wpłynęły na tempo i skuteczność negocjacji prowadzonych w Gdańsku i Szczecinie, a podpisanie Porozumienia Jastrzębskiego przypieczętowało wcześniejsze umowy. Potwierdzono w nim ustalenia gdańskie oraz m.in. zniesiono czterobrygadowy system pracy w górnictwie, oznaczający konieczność pracy siedem dni w tygodniu. Kluczowym ustaleniem była też zapowiedź wprowadzenia wolnych wszystkich sobót i niedziel.

Rocznicowe uroczystości rozpoczną się w środę rano mszą świętą w jastrzębskim kościele pw. Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła, później przed pomnikiem Porozumienia Jastrzębskiego przy kopalni Zofiówka zostaną złożone kwiaty.

Uroczystości w Jastrzębiu-Zdroju to jeden z punktów trwających w regionie obchodów 45. rocznicy śląsko-dąbrowskiej Solidarności. Pierwszym z nich była obchodzona 21 sierpnia rocznica pierwszego strajku na Górnym Śląsku, do którego doszło w zakładach Fazos w Tarnowskich Górach.

W najbliższą sobotę urodziny Solidarności będą obchodzone w Katowicach. W katedrze Chrystusa Króla zostanie odprawiona uroczysta msza, później w Katowickim Parku Leśnym odbędzie się koncert urodzinowy. Zwieńczeniem rocznicowych obchodów będzie 45. rocznica podpisania Porozumienia Katowickiego – 11 września w Dąbrowie Górniczej.

W lipcu i sierpniu 1980 roku przez Polskę przetoczyła się fala strajków. Protesty robotników niezadowolonych z pogarszających się warunków życia objęły cały kraj. 14 rozpoczął się strajk w Stoczni Gdańskiej im. Lenina, do której dołączyły kolejne zakłady. 18 sierpnia protest rozpoczęli stoczniowcy ze Szczecina.

W ówczesnym woj. katowickim jako pierwsi zaprotestowali pracownicy Fabryki Zmechanizowanych Obudów Ścianowych Fazos w Tarnowskich Górach. Strajk w tym zakładzie wybuchł 21 sierpnia. Wkrótce stanęły jastrzębskie kopalnie, Fabryka Samochodów Małolitrażowych w Tychach, Huta Katowice i wiele innych zakładów Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego. Pierwsze porozumienie zostało zawarte 30 sierpnia w Szczecinie. Kolejnego dnia, 31 sierpnia w sali BHP Stoczni Gdańskiej podpisane zostało porozumienie, które przeszło do historii pod nazwą Porozumienie Gdańskie.

Strajk w Jastrzębiu rozpoczął się w nocy z 27 na 28 sierpnia – w kopalni Manifest Lipcowy (obecnie Zofiówka) około tysiąca górników nie przystąpiło do nocnej zmiany. Po nieudanych rozmowach z dyrekcją zawiązano Zakładowy Komitet Strajkowy (ZKS). Dokument kończący protest podpisano 3 września 1980 r. Oprócz potwierdzenia ustaleń gdańskich i zniesienia czterobrygadowego systemu pracy w górnictwie władze zobowiązały się do przedstawienia Sejmowi PRL projektu obniżenia wieku emerytalnego w tej branży.

Ważnym ustaleniem było wprowadzenie od 1 stycznia 1981 r. wolnych wszystkich sobót i niedziel – w intencji przedstawicieli władz zapis dotyczył jedynie górników, ale w tekście porozumienia jasno tego nie zaznaczono, co spowodowało na początku 1981 r. konflikt o wolne soboty. Przedstawiciele rządu zgodzili się też na realizację wielu postulatów socjalno-bytowych, m.in. wpisanie pylicy płuc do wykazu chorób zawodowych.

Zdaniem wielu historyków masowe strajki na Śląsku, których efektem były ustalenia zawarte w Jastrzębiu, wpłynęły na tempo i skuteczność negocjacji prowadzonych w Gdańsku i Szczecinie, a podpisanie Porozumienia Jastrzębskiego przypieczętowało wcześniejsze umowy.

Strajk w Manifeście Lipcowym od początku miał przede wszystkim charakter solidarnościowy z protestującymi załogami Gdańska i Szczecina. Do 21 postulatów gdańskich górnicy dołożyli własne. 29 sierpnia do kopalni przyjechała delegacja rządowa, której górnicy przedstawili swe postulaty. Tego samego dnia zastrajkowało dalszych siedem kopalń. Powołano pierwszy na Śląsku Międzyzakładowy Komitet Strajkowy (MKS).

Po rozpoczęciu rozmów z MKS-em władze komunistyczne równocześnie próbowały oderwać od niego komitety strajkowe z poszczególnych kopalń. Zakłady i miasto zasypywano ulotkami mającymi załamać psychicznie nie tylko górników, ale i ich rodziny. Miało to jednak odwrotny skutek – wkrótce w regionie strajkowało już 28 kopalń i 28 innych zakładów.

2 września rozpoczęła się kolejna tura negocjacji. Stronę rządową reprezentował wicepremier Aleksander Kopeć, robotników – MKS na czele z Jarosławem Sienkiewiczem. 3 września rano, po kilkunastu godzinach negocjacji, podpisano liczące 29 punktów porozumienie, zwane od tego czasu jastrzębskim.

Ostatnie z czterech porozumień sierpniowych zawarte zostało 11 września w Hucie Katowice w Dąbrowie Górniczej. Dotyczyło ono przede wszystkim gwarancji realizacji Porozumienia Gdańskiego w zakresie tworzenia struktur Solidarności w całym kraju. Porozumienie przypieczętowało wcześniejsze umowy podpisane przez robotników z przedstawicielami władzy. Otworzyło drogę do legalizacji pierwszego w bloku państw komunistycznych związku zawodowego niezależnego od władzy. 10 listopada 1980 roku Sąd Najwyższy zarejestrował Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”.

(PAP)

Echo Chorzowa, informacje, wiadomosci, aktualnosci